ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 01-02-09

Hμερομηνία δημοσίευσης: 01-02-09
Ξανά στο άσυλο αντί μεταρρύθμισης
Οι δομές Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων για ψυχικά πάσχοντες έπαψαν να χρηματοδοτούνται από το κράτος και απειλούνται με κλείσιμο

Της Γαληνης Φουρα

Σε μια χώρα όπου οι περισσότεροι ψυχικά ασθενείς (το 65%) εισέρχονται στα ψυχιατρεία με εισαγγελική εντολή, πολλές φορές αλυσοδεμένοι, με καταπατημένα τα στοιχειώδη δικαιώματά τους, δεν μπορούμε να λέμε ότι πραγματοποιείται ψυχιατρική μεταρρύθμιση.

Μετά την αποασυλοποίηση, δεν έγινε καμία ουσιαστική προσπάθεια για τη δημιουργία δομών πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης και συνεχούς παρακολούθησης στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια φροντίδα. Οι μόνες δομές που δημιουργήθηκαν, κυρίως με την ευθύνη και πρωτοβουλία Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, στην κοινότητα, στο πνεύμα των σύγχρονων αντιλήψεων, που δεν αποδέχονται εγκλεισμούς βρίσκονται τώρα σε κίνδυνο. Μετά το πέρας των επιχορηγήσεων από το πρόγραμμα Ψυχαργώς τα οικοτροφεία, οι ξενώνες, τα προστατευόμενα διαμερίσματα που έχουν αναλάβει τη φροντίδα των τροφίμων της Λέρου αλλά και των άλλων ασύλων και οι άλλες δομές, όπως Κέντρα Ημέρας και κινητές μονάδες για περιοχές όπου δεν υπάρχουν άλλες υπηρεσίες, έπαψαν να χρηματοδοτούνται και απειλούνται με κλείσιμο.

Στην τύχη τους

Αυτό είναι ένα εφιαλτικό σενάριο, όχι μόνο για το παρόν, αλλά και για το μέλλον της ψυχιατρικής φροντίδας στην Ελλάδα, καθώς η εμπειρία που αποκτήθηκε σε αυτά τα προγράμματα είναι, ίσως, το μεγαλύτερο κεφάλαιο που αποκόμισε η χώρα σε αυτή τη διαδικασία που ονομάστηκε «ψυχιατρική μεταρρύθμιση».

Το υπουργείο Υγείας δεν αναλαμβάνει το πολιτικό κόστος να κλείσει τους ξενώνες, τους αφήνει στην τύχη τους. Το προσωπικό είναι έξι μήνες απλήρωτο, πολλοί δεν αντέχουν και αποχωρούν, 24 οικοτροφεία και ξενώνες αντιμετωπίζουν αγωγές εξώσεων, έξι έχουν λάβει εξώδικα από τους ιδιοκτήτες των ακινήτων, δεκάδες προμηθευτές σταμάτησαν την πίστωση, θεραπευτικά προγράμματα διακόπτονται.

«Είναι πολύ λυπηρό», λέει στην «Κ» ο καθηγητής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος, «να παλεύεις 35 χρόνια για να βγουν οι άρρωστοι από τα ψυχιατρεία και κυρίως να μην πάρουν τη θέση τους άλλοι στο μέλλον και να μην έχουμε ούτε τα βασικά για την επιβίωσή τους. Ακόμη πιο λυπηρό είναι, όμως, μπροστά σε αυτό το οικονομικό αδιέξοδο να φροντίζεις και να μεθοδεύεις να ξαναμπούν οι άρρωστοί σου σε ίδρυμα, ψάχνοντας για τις κατά το δυνατόν καλύτερες συνθήκες». Αλλες δομές δεν υπάρχουν.

Μόνιμα ράντζα

Την περίοδο 2001-2008 προστέθηκαν μόνο δύο ψυχιατρικές μονάδες ενηλίκων στα γενικά νοσοκομεία της χώρας και μία στην Αττική και μόλις δύο κέντρα ψυχικής υγείας. Προβλεπόταν η δημιουργία: 39 μονάδων ενηλίκων σε νοσοκομεία της χώρας, έξι στην Αττική, 60 μονάδες βραχείας νοσηλείας ενηλίκων, 25 μονάδες οξέων περιστατικών, επτά μονάδες νοσηλείας εφήβων, 52 κέντρα Ψυχικής Υγείας. Αποτέλεσμα αυτής της αδράνειας είναι η μόνιμη παρουσία ράντζων όπου υπάρχουν μονάδες (Ευαγγελισμός, Γενικό Κρατικό), ενώ ολόκληρες περιοχές, ακόμη και στην Αττική, μένουν ακάλυπτες. Το Ασκληπιείο Βούλας, το μοναδικό νοσοκομείο στα νότια προάστια, δεν διαθέτει ψυχιατρικά κρεβάτια, παρά την πρόβλεψη για τη δημιουργία εκεί ψυχιατρικής μονάδας και κλινικής εφήβων.

«Δεν μπορείς να πιστέψεις πόσο έχουν αλλάξει»

Το οικοτροφείο της Εταιρείας Κοινωνικής Ψυχιατρικής στα Ανω Βριλήσια, μία από τις κοινοτικές δομές που αντιμετωπίζουν οικονομικό πρόβλημα, φιλοξενεί δώδεκα άνδρες μέσης και τρίτης ηλικίας, παλιούς τρόφιμους των ψυχιατρείων Δαφνίου και Δρομοκαϊτείου. Μαζί τους, και ο Πέτρος, 75 ετών, από το ψυχιατρείο της Λέρου.

Μας δέχθηκαν ευγενικά, είναι φιλικοί. Ο Γιώργος, ομογενής από την Αιθιοπία, μας χαρίζει μια ζωγραφιά, δικό του έργο, ένα σπίτι στην εξοχή με πολύχρωμα λουλούδια, δένδρα και ανοιχτά παράθυρα, σαν αυτά που ζωγραφίζουν τα παιδιά.

«Θυμάσαι πώς βγήκες από το Δαφνί;», τον ρωτάω. «Ναι. Ηρθε ένας καλός γιατρός, καθηγητής, με είδε εμένα, τα βάσανά μου, μετά μου έδωσε κάτι φάρμακα και έγινα καλά. Δεν πέρναγα καλά εκεί. Επεφτα κάτω και δεν μπορούσα να σταθώ».

Μάς λέει ότι έχει έναν μικρότερο αδελφό που ζει στο εξωτερικό αλλά έρχεται κάθε Σεπτέμβρη στα γενέθλιά του να τον δει. Ενας ξάδελφός του τον επισκέπτεται μια φορά την εβδομάδα.

Οι υπόλοιποι δεν είναι τόσο τυχεροί. Οι περισσότεροι δηλώνουν ότι δεν έχουν συγγενείς, έχουν πεθάνει ή έχουν «χαθεί» τόσα χρόνια στα ιδρύματα. Σε όλους, φυσικά, αρέσουν «οι βόλτες, η καφετέρια μια φορά την εβδομάδα, η ταβέρνα πότε - πότε». Κοιτάζουν με νοσταλγία τις φωτογραφίες από την εκδρομή που έκαναν όλοι μαζί, αισθάνονται ότι κάτι αλλάζει. Δώδεκα άνθρωποι, παράλληλες διαδρομές, διαφορετικές ιστορίες, όπως όλοι μας. Πώς να τους πεις ότι ίσως χρειαστεί να γυρίσουν στα ιδρύματα; Χρειάζονται αυτό που έχουν. Ενα αυστηρά δομημένο πρόγραμμα στην καθημερινότητα γιατί είναι βαριά πάσχοντες και να ζήσουν σαν άνθρωποι.

«Βλέποντάς τους σήμερα, δεν μπορείς να πιστέψεις πόσο έχουν αλλάξει» λένε στην «Κ» η επιστημονικά υπεύθυνη του οικοτροφείου, Νίκη Δαρμογιάννη και ο ψυχίατρος Μάκης Γιάκρας. «Είχαν απώλεια στοιχειωδών λειτουργιών και αυτήν τη στιγμή έχουν μία κανονική ζωή στα σπίτια, όπου μπορούν να συνεισφέρουν στα καθημερινά και να έχουν μία δημιουργική απασχόληση. Προσπαθήσαμε να απομονώσουμε το ψυχικό πρόβλημα και να λειτουργήσουμε βάσει του υγιούς πυρήνα που υπάρχει σε αυτούς. Να μπορέσουν να ζήσουν σε συνθήκες πραγματικότητας. Η σύγχρονη Ψυχιατρική έχει στόχο να βοηθήσει τον άνθρωπο που αντιμετωπίζει ψυχικά προβλήματα, να ενταχθεί και να παραμείνει στην κοινωνία ακόμη και στις πιο δύσκολες περιόδους υποτροπής».