Ενημέρωση σχετικά με την υλοποίηση του Συμφώνου Spidla 7ης Απριλίου 2009 και την εξέλιξη της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα

Αθήνα, 23 Φεβρουαρίου 2010

Προς: κ. Aurelio CECILIO, Προϊστάμενο Μονάδας EMPL Β1 ΕΚΤ

Κοιν: κ. Νικόλαο Πολύζο, Γενικό Γραμματέα Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης,
κ. Π. Γιαννουλάτο, Διευθυντή Δ/νσης Ψυχικής Υγείας Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης,
κα. Φωτεινή Δαλαβέρη, Προϊσταμένη Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Ε.Π. Υγεία-Πρόνοια


Θέμα:Ενημέρωση σχετικά με την υλοποίηση του Συμφώνου Spidla 7ης Απριλίου 2009 και την εξέλιξη της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα
Αξιότιμε Κύριε Cecilio,
Με την παρούσα επιστολή επιθυμούμε να σας ενημερώσουμε για όλες τις πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με την υλοποίηση του προγράμματος Ψυχαργώς, καθώς και την εφαρμογή της Συμφωνία μεταξύ του Επιτρόπου Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών κου V. Spidla και του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης κου Δ. Αβραμοπουλου (Σύμφωνο Spidla). Δυστυχώς, παρά τις θετικές πολιτικές πρωτοβουλίες στο θεσμικό επίπεδο, η κατάσταση στο επίπεδο της χρηματοδότησης παραμένει ασαφής με αβέβαιη τη βιωσιμότητα πολλών μονάδων ψυχικής υγείας, αφού οι όποιες προφορικές δεσμεύσεις του Υπουργείου Οικονομικών δεν έχουν υλοποιηθεί ακόμα στο πλαίσιο της δημοσιονομικής προσαρμογής της Ελλάδας. Πιο συγκεκριμένα:
Α. Σε ότι αφορά τη χρηματοδότηση, για το 2009 οι λειτουργικές δαπάνες των μονάδων παραμένουν απλήρωτες από τον Ιούνιο του 2009, οι εργαζόμενοι δεν έχουν πληρωθεί από το Νοέμβριο και η διαδικασία χρηματοδότησης του πρώτου τριμήνου 2010 έχει καθυστερήσει. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι πολλές μονάδες να αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της διακοπής λειτουργίας λόγω της αδυναμίας κάλυψης βασικών αναγκών (στέγαση, θέρμανση, διατροφή των ψυχικά πασχόντων) αφού οι όποιες δυνατότητες πίστωσης έχουν εξαλειφθεί.
Η Υφυπουργός Υγείας κα. Φ. Γεννηματά εξήγγειλε στη Βουλή στις 16-2-2010 ότι ο Υπουργός Οικονομικών δεσμεύτηκε προφορικά για την πλήρη κάλυψη των οφειλών του 2009 και για την αύξηση του ποσού για το 2010 στα 85.000.000€. Παρά τις ενέργειες και την πολιτική πίεση της Υφυπουργού Υγείας προς το Υπουργείο Οικονομικών και την προφορική δέσμευση του Υπουργού Οικονομικών για πλήρη κάλυψη των οφειλών του 2009 και αύξηση της χρηματοδότησης για το 2010, μέχρι σήμερα δεν έχει καταβληθεί καμία χρηματοδότηση για το 2010 και δεν έχει καλυφθεί καμία οφειλή για το 2009.
Ακόμα και τα 13.000.000€ που σας είχαν ενημερώσει ότι είχαν αρχικά διατεθεί για το πρώτο τρίμηνο και που θα κάλυπταν κατά 50% τις ανάγκες των μονάδων, περιορίστηκαν σε 11.700.000€ μετά από αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών και δυστυχώς δεν έχουν διατεθεί ακόμα λόγω συνεχών αλλαγών των κατανομών από πλευράς του Υπουργείου Υγείας, δυσχεραίνοντας ακόμα περισσότερο την κατάσταση, αφού ακόμα και με το πιο θετικό σενάριο για τους φορείς η χρηματοδότηση αυτή θα δοθεί στους φορείς μετά τις 15 Μαρτίου 2010.
Όπως γνωρίζετε, οι τελικοί πόροι που εξασφαλίσθηκαν για την κάλυψη των δαπανών λειτουργίας έτους 2009, ήταν 68.000.000 €, έναντι των 85.000.000 € που απαιτούνταν, διαμορφώνοντας έτσι ένα έλλειμμα για το 2009 της τάξης των 17.000.000€ (σε επίπεδο προϋπολογισμών). Την ίδια στιγμή ενώ απαιτούνται περίπου 105.000.000€ για το 2010 (αίτημα της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας), στον τακτικό προϋπολογισμό έχουν εγγραφεί μόλις 65.000.000€ τα οποία όμως με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών μειώθηκαν κατά 10% δηλαδή σε 58.000.000€, δηλαδή 47.000.000€ λιγότερα από τα απαιτούμενα. Συνυπολογίζοντας και το έλλειμμα του 2009, το 2010 ξεκινάει με μια υστέρηση πόρων της τάξης των 64.000.000€, που αν δεν καλυφθούν άμεσα, καταστούν αδύνατη την συνέχιση της λειτουργίας πολλών μονάδων.
Από τα παραπάνω είναι εμφανές ότι οι προβλέψεις των σημείων 8β και 8γ του Συμφώνου δεν έχουν υλοποιηθεί και ακυρώνουν την ουσία και το πνεύμα του Συμφώνου αφού είναι ορατή η αδυναμία λειτουργίας πολλών μονάδων ψυχικής υγείας και έχουν οξύνει ιδιαίτερα τα εξής προβλήματα:
 Περιορισμό θεραπευτικών δράσεων και δραστηριοτήτων ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και ακύρωση θεραπευτικών και κοινωνικών αποτελεσμάτων, τα οποία έχουν επιτευχθεί με πολύ κόπο.
 Υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, της φροντίδας και της φιλοξενίας των ψυχικά πασχόντων.
 Συνεχείς αποχωρήσεις προσωπικού και εξωτερικών συνεργατών.
 Συσσώρευση χρεών και σειρά αγωγών και εξώσεων που πλέον απειλούν τη δυνατότητα ακόμη και στέγασης των μονάδων.
Τα προβλήματα αυτά έχουν γίνει πλέον χρόνια και η διαχείριση τους είναι αδύνατη, λόγω της ματαίωσης και της κόπωσης του προσωπικού και των εξυπηρετούμενων από τη συνέχιση της υποχρηματοδότησης. Η κατάσταση αυτή έχει δημιουργήσει, επίσης, κλίμα ανασφάλειας και έλλειψης εμπιστοσύνης τόσο προς τους φορείς όσο και προς το υπουργείο Υγείας. Οι φορείς του Δικτύου έχουν ήδη ενημερώσει το Υπουργείο Υγείας για την αδυναμία τους να διαχειριστούν την παρούσα τραγική κατάσταση και για την άμεση απειλή αδυναμίας λειτουργίας πολλών μονάδων χωρίς να έχουν υπάρξει άμεσες ενέργειες από πλευράς του Υπουργείου Υγείας για την αποτροπή των όποιων κινδύνων.
Επίσης, πρέπει να επισημάνουμε ότι εκτός από τη μη επαρκή χρηματοδότηση, δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι στιγμής η καταβολή των πόρων του τριμήνου προκαταβολικά, θέμα που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την εύρυθμη λειτουργία των μονάδων. Το ζήτημα αυτό είναι ιδιαίτερα επιτακτικό να αντιμετωπιστεί γιατί με πρόσφατη απόφαση του Υπουργού Οικονομικών οι χρηματοδοτήσεις θα καταβάλλονται ανά μήνα με ποσοστό διάθεσης 8%, γεγονός που συνεπάγεται μια απίστευτη γραφειοκρατία η οποία προκαλεί τεράστιες καθυστερήσεις στην χρηματοδοτική ροή.
Β. Σχετικά με την σύναψη Συμφώνων μεταξύ ΥΥΚΑ και ΝΠΙΔ, όπως αυτή αναφέρεται στο σημείο 7β του Συμφώνου, το Υπουργείο Υγείας έχει θέσει σε δημόσια διαβούλευση σχέδιο Συστήματος Διαχείρισης των μονάδων ψυχικής υγείας από τις 26-1-2010. Η πρωτοβουλία αυτή της Υφυπουργού Υγείας κας Φ. Γεννηματά είναι θετική και το ίδιο το κείμενο του Συστήματος Διαχείρισης έχει καλή δομή και περιεχόμενο. Λόγω όμως της οξύτητας του προβλήματος της υποχρηματοδότησης το Δίκτυο ΑΡΓΩΣ απείχε μέχρι τις 19-2-2010 από τις διαδικασίες διαβούλευσης σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Με έγγραφο μας τις 19ης -2-2010 έχουμε επανέλθει στη διαβούλευση και έχουμε ζητήσει συνάντηση με τη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας για να παρουσιάσουμε και να υποστηρίξουμε τις προτάσεις μας επί του προτεινόμενου Συστήματος Διαχείρισης.
Εκτός από το κείμενο του Συστήματος Διαχείρισης, όμως, κανένα άλλο κείμενο δε μας έχει δοθεί και καμία πληροφόρηση δεν έχουμε σχετικά με τη διαμόρφωση Συμφώνου ή όποιου άλλου νομικού κειμένου που θα περιλαμβάνει τις νομικές και οικονομικές δεσμεύσεις και αναμένουμε να ενημερωθούμε αναλυτικά από το Υπουργείο. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το Δίκτυο από τις αρχές Σεπτεμβρίου, στο πλαίσιο της διαβούλευσης, είχε ζητήσει την παροχή τεχνικής υποστήριξης από τη Διαχειριστική Αρχή με την ανάθεση σε κάποιον νομικό σύμβουλο της νομικής τεκμηρίωσης και της σύνταξης του πρότυπου σύμφώνου μεταξύ ΥΥΚΑ και ΝΠΙΔ. Αυτό έως σήμερα αυτό δεν έχει γίνει εφικτό, με αποτέλεσμα οι όποιες εισηγήσεις μας σχετικά με το κείμενο του Συμφώνου να μην μπορούν να ολοκληρωθούν. Απ’ όσο γνωρίζουμε, επίσης, δεν έχει ξεκινήσει καμία τέτοια διαδικασία ούτε με τα ΝΠΔΔ, ώστε να υπάρξουν κοινά ποιοτικά χαρακτηριστικά για την λειτουργία όλων των Μονάδων Ψυχικής Υγείας.
Γ. Το Δίκτυο έχει ήδη καταθέσει στο ΥΥΚΑ ένα πλήρες κείμενο προτάσεων σχετικά με την αντιμετώπιση των προβλημάτων στον χώρο της Ψυχικής Υγείας. Έχει, επίσης, προτείνει την άμεση πρόσκληση των ΝΠΙΔ για συμμετοχή στην υλοποίηση του Ε.Π. "Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013" ώστε να συμβάλουμε στην αποτελεσματική υλοποίηση του και να βελτιώσουμε τις παρεχόμενες υπηρεσίες προς τους ψυχικά πάσχοντες. Παράλληλα έχουμε ζητήσει επανειλημμένα τη συμμετοχή μας, στο πλαίσιο της εταιρικής μας σχέση, ως επίσημο μέλος στην Επιτροπή Παρακολούθησης του Ε.Π. "Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013".
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, θεωρούμε ότι είναι άμεση η απειλή της διακοπής λειτουργίας πολλών μονάδων ψυχικής υγείας και ορατή η αδυναμία παροχής φροντίδας σε εκατοντάδες ψυχικά πάσχοντες, γεγονότα που θα οδηγήσουν στην κατάρρευση του προγράμματος Ψυχαργώς και θα ακυρώσουν τα αποτελέσματα των μακροχρόνιων και πολυδάπανων επενδύσεων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου στην Ελληνική ψυχιατρική Μεταρρύθμιση. Για την αποτροπή αυτών των δυσάρεστων επιπτώσεων Δίκτυο θα προχωρήσει άμεσα σε δημοσιοποίηση της απαράδεκτης στάσης του υπουργείου Υγείας με έμφαση στην καταπάτηση του Συμφώνου Spidla από την ελληνική πλευρά και σε επίσημη καταγγελία προς την Ελληνική Βουλή και το Ευρωκοινοβούλιο.
Στο πλαίσιο των παραπάνω και της πάγιας αθέτησης του Συμφώνου Spidla, θεωρούμε επιτακτική την ανάγκη για άμεση παρέμβαση σας για να υλοποιηθούν οι προβλέψεις του Συμφώνου Spidla ώστε να αντιμετωπιστεί η απειλή αδυναμίας λειτουργίας πολλών μονάδων ψυχικής υγείας και να διασφαλιστεί η ποιοτική και εύρυθμη λειτουργία των μονάδων αλλά και να προστατευθούν τα δικαιώματα των 3.000 ψυχικά ασθενών και οι θέσεις εργασίας των 2.500 εργαζομένων.

Με εκτίμηση,
Ο Νόμιμος Εκπρόσωπος του Δικτύου ΑΡΓΩΣ

Μενέλαος Θεοδωρουλάκης,
Πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής του Δικτύου ΑΡΓΩΣ
Διδάκτορας Κοινωνικής Πολιτικής