Παγκόσμια Ημέρας Ψυχικής Υγείας, 10 Οκτωβρίου 2008 Η ψυχική υγεία σε κρίση και η αναγκαιότητα Υπεράσπιση της Δημόσιας Πολιτικής Ψυχικής Υγείας

Παγκόσμια Ημέρας Ψυχικής Υγείας, 10 Οκτωβρίου 2008
Η ψυχική υγεία σε κρίση και η αναγκαιότητα
Υπεράσπιση της Δημόσιας Πολιτικής Ψυχικής Υγείας

Η υποβάθμιση της δημόσιας ψυχικής υγείας στην πολιτική ατζέντα δεν μας επιτρέπει, ως επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αλλά και ως πολίτες, να θεωρούμε την 10η Οκτωβρίου ως αφορμή για θέσεις και κείμενα που περιορίζονται στην διακήρυξη αρχών και ευχών. Αυτό που χρειάζεται είναι έκκληση για επαγρύπνηση και για δραστικές αποφάσεις. Οι λόγοι που οδηγούν σ’ αυτή την κατεύθυνση είναι οι ακόλουθοι. Συγκλονιστικά ερευνητικά δεδομένα σχετικά με την ραγδαία αύξηση των ακούσιων εισαγγελικών νοσηλειών την τελευταία πενταετία, το κλίμα αβεβαιότητας στο χώρο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, οπού εκλείπει ο επιστημονικός λόγος, δίνοντας τη θέση του στην πολιτική αντιπαράθεση, η ύπαρξη μεγάλων γεωγραφικών περιοχών της χώρας χωρίς καμία ψυχιατρική κάλυψη, για ενήλικες, αλλά και για παιδιά και εφήβους, η συστηματική παραβίαση των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων, που εκφράζεται με περιστατικά βίας, αμελούς φροντίδας και άνισης μεταχείρισης και τέλος η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκομένων, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
Στην ευρωπαϊκή κοινότητα, σε αντίθεση με τη χώρα μας, υλοποιούνται σημαντικά βήματα στην προσπάθεια να καλυφθεί το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στην ανάγκη για παροχή ψυχιατρικών υπηρεσιών και στις υφιστάμενες υπηρεσίες και δράσεις ψυχικής υγείας. Τα θέματα που απασχολούν αυτούς που έχουν την ευθύνη σχεδιασμού πολιτικής υγείας αφορούν την τεκμηρίωση των βέλτιστων πρακτικών, την προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών μέσω και της αυτό-εκπροσώπησης, την βελτίωση της αποτελεσματικότητας των μεθόδων αντιμετώπισης της ψυχιατρικής ασθένειας, την προώθηση της αποϊδρυματοποίησης, την εκπόνηση αποτελεσματικών προγραμμάτων πρόληψης και προαγωγής ψυχικής υγείας, την ενδυνάμωση των ληπτών των υπηρεσιών ψυχικής υγείας ώστε να διεκδικήσουν ενεργό ρόλο στην κοινότητα, την προβληματική της εργασιακής επανένταξης των ψυχικά ασθενών.
Στο πλαίσιο αυτό στην χώρα μας έχουν αναληφθεί σημαντικές πρωτοβουλίες στους τομείς α) του αποϊδρυματισμού των χρόνιων ψυχικά ασθενών και της σταδιακής συρρίκνωσης και κατάργησης των ψυχιατρικών νοσοκομείων με την ανάπτυξη δομών που φιλοξενούν περισσότερα από 4000 άτομα με χρόνιες ειδικές ψυχοκοινωνικές ανάγκες ως ισότιμα μέλη της τοπικής κοινότητας, β) της ανάπτυξης κοινοτικών υπηρεσιών, όπως Κέντρα Ψυχικής Υγείας, Κέντρα Ημέρας, Κινητές Μονάδες Ψυχικής Υγείας, γ) της εφαρμογής της έννοιας της τομεοποίησης, σύμφωνα με την οποία συγκεκριμένες γεωγραφικά καθορισμένες πληθυσμιακές ομάδες θα καλύπτονται από ένα εύρος υπηρεσιών ψυχικής υγείας, δ) στον τομέα της ανάπτυξης Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης, οι οποίοι προσφέρουν μία ουσιαστική απάντηση στο αίτημα των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας, καθώς προσφέρουν ένα προστατευόμενο πλαίσιο εργασίας σε «πραγματικές» συνθήκες.
Οι κατευθύνσεις αυτές είναι ορθές. Δυστυχώς όμως, συγκεκριμένα δεδομένα υποδεικνύουν αδυναμία υλοποίησης των στόχων αυτών. Η ανάπτυξη των κοινοτικών δομών δε συμβαδίζει με την κατάργηση του «παλαιού» συστήματος των μεγάλων ψυχιατρικών, με αποτέλεσμα το σύστημα να χαρακτηρίζεται «ακριβό». Εμπόδια επιστημονικής και διοικητικής φύσης δεν επιτρέπουν την εφαρμογή της τομεοποίησης και η αίσθηση ότι υπάρχει ασυνέχεια και ελλείψεις σε επίπεδο υπηρεσιών είναι κυρίαρχη στον κόσμο. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται και με μία μεγάλη αύξηση των κλινών σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές. Ο αποϊδρυματισμός παρότι έχει σαφείς και βαθιά εδραιωμένες στην φιλοσοφία της κοινωνικής ψυχιατρικής ιδεολογικές αρχές αντιμετωπίζεται από μεγάλο αριθμό επαγγελματιών, στελεχών της πολιτικής ηγεσίας και μελών της κοινότητας καχύποπτα και εν πολλοίς εχθρικά. Το κλείσιμο των ασύλων και η προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών δεν είναι διαπραγματεύσιμες θέσεις και έχουν εργαστεί σκληρά και μακροχρόνια για αυτές σημαντικοί επιστήμονες και επαγγελματίες σ’ όλο τον κόσμο. Δεν αποτελεί απλώς κατευθυντήρια γραμμή της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή ένα ακόμη «αναπτυξιακό πρόγραμμα». Είναι επιστημονική, ιδεολογική και πολιτική θέση που θέλει να συνεχίσει μία μακρά ευρωπαϊκή παράδοση που θέλει το κράτος να στηρίζει κοινωνικά και να προστατεύει αυτούς που έχουν ανάγκη.
Στο πλαίσιο όμως της δημοσιονομικής προσαρμογής και των νέων μοντέλων διαχείρισης της Δημόσιας Υγείας τα τέσσερα τελευταία χρόνια δυστυχώς ο χώρος της ψυχικής υγείας αντιμετωπίζει μια παρατεταμένη κρίση λόγω της υποχρηματοδότησης με αποτέλεσμα την συνεχώς φθίνουσα παροχή ποιοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, την αποχώρησης εκατοντάδων εκπαιδευμένων εργαζομένων (25% των εργαζομένων), περιορισμό του αποκαταστασιακού έργου, τον περιορισμό των δράσεων πρόληψης και αποστιγματισμού, το στρες και την συναισθηματική ανισορροπία των φιλοξενούμενων ασθενών και την κόπωση και την ματαίωση των εργαζομένων.
Η κρίση όμως αυτή έχει παγιωθεί με ιδιαίτερα δύσκολα αναστρέψιμα αποτελέσματα. Ο χώρος της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης έχει μια συνεχώς και αυξανόμενη εσωστρέφεια περιορίζοντας τις δράσεις πρόληψης και ευαισθητοποίησης της κοινότητας, περιορίζοντας τις εναλλακτικές δραστηριότητες, αποκτώντας παράλληλα συνεχώς και νέα οικονομικά προβλήματα και το στίγμα της κακής οικονομικής κατάστασης και της έλλειψης φερεγγυότητας απέναντι σε προμηθευτές και εργαζόμενους.
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά για το 2008 μόνο ενώ απαιτούνται βάσει προϋπολογισμών 72 εκατ. ευρώ, το ΥΥΚΑ έχει εξασφαλίσει ως σήμερα μόνο 41, δηλαδή το 57% των απαιτούμενων πόρων. Έως τον Σεπτέμβρη του 2008, θα έπρεπε να έχουν καταβληθεί στους φορείς 54 εκατ. ευρώ, ενώ έχουν δοθεί μόλις 30, δηλαδή το 55% των προϋπολογισθέντων πόρων. Στο πλαίσιο αυτό το ΥΥΚΑ θα πρέπει να εξασφαλίσει σε ένα τρίμηνο 31 εκατ. ευρώ, δηλαδή ένα ποσό ίσο με την χρηματοδότηση που είχε δώσει για τρία τρίμηνα. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η επανειλημμένη πολύμηνη καθυστέρηση καταβολής των μισθών των εργαζομένων, η δημιουργία υψηλών ελλειμμάτων λόγω απλήρωτων υποχρεώσεων προς επιστημονικούς συνεργάτες και προμηθευτές καθώς και πάνω από 32 αγωγές εξώσεων από τους ιδιοκτήτες των οικημάτων ως αποτέλεσμα οφειλών ενοικίων πέντε έως οκτώ μηνών.
Παράλληλα είναι τόσο δεινή η οικονομική κατάσταση που πολλές δομές απειλούνται με διακοπή του τηλεφώνου και του ρεύματος και αδυνατούν να εξασφαλίσουν τους αναγκαίους πόρους για την θέρμανση κατά τον επερχόμενο χειμώνα και απειλούνται με διακοπή της τροφοδοσίας από τους προμηθευτές.
Μπροστά στα φαινόμενα παλινδρόμησης της πολιτικής βούλησης για την ενίσχυση της Δημόσιας Πολιτικής Ψυχικής Υγείας, ως Δίκτυο φορέων με μακρόχρονο επιστημονικό και κοινωνικό έργο θα δράσουμε ώστε να ενισχυθούν οι δράσεις που θα οδηγήσουν στην μείωση του χάσματος των ανισοτήτων που δημιουργεί η ψυχική ασθένεια.
Συμμετέχουμε τέλος στην κινητοποίηση που διοργανώνουν τα σωματεία των εργαζομένων στις μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης αύριο 10-10-08 και ώρα 9 π.μ. στο ΥΥΚΑ.
Εκ μέρους της Συντονιστικής του Δικτύου Αργώς