ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΥΝΗΓΟΡΟ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ

ΑΝΑΦΟΡΑ
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΥΝΗΓΟΡΟ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ

ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΦΟΡΕΩΝ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΑΡΓΩΣ
ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΥΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ


ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ Η ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ
Η παρούσα αναφορά αφορά στην ενημέρωση σας σχετικά με τις σοβαρότατες επιπτώσεις από την παρατεταμένη υποχρηματοδότηση των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής υγείας από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης στο επίπεδο υγείας των φιλοξενούμενων σε αυτές ασθενών ενηλίκων, παιδιών και εφήβων: πτώση του επιπέδου της ποιότητας των παρεχομένων θεραπευτικών και αποκαταστασιακών υπηρεσιών, περικοπή αποκαταστασιακών δράσεων, μείωση του προσωπικού. Αναλυτικότερα:
Στην Ελλάδα οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας, μέχρι και τη δεκαετία του ’80 παρέχονταν αποκλειστικά σε Ιδρύματα, με απαράδεκτες συνθήκες περίθαλψης προς τους πάσχοντες, γεγονός που στιγμάτισε τη χώρα μας διεθνώς.
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, μετά το σκάνδαλο των συνθηκών του Ψυχιατρείου της Λέρου και με την οικονομική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Κανονισμός [ΕΟΚ] 815/84) ξεκίνησε το πρόγραμμα της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης, το οποίο συνεχίζεται μέχρι σήμερα με τον τίτλο «Ψυχαργώς».
Οι αρχές της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης θεσμοθετήθηκαν από το Ελληνικό Κράτος με τον Ν. 2716/1999 «περί ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας» (Φ.Ε.Κ. 96/Α/17.5.1999). Σύμφωνα δε με τις διατάξεις του το Κράτος έχει την ευθύνη για τη παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας με σκοπό τη πρόληψη, τη διάγνωση, τη θεραπεία, τη περίθαλψη καθώς και τη ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των ατόμων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Βάσει του παραπάνω Νόμου και προς επίτευξη των σκοπών της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης, συγκροτείται το Σύστημα Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, υπό κρατική εποπτεία και επιχορήγηση, στο οποίο εντάσσονται οι Μονάδες Ψυχικής Υγείας, οι οποίες και λειτουργούν, σύμφωνα με τις διατάξεις αυτού, μέσα στα πλαίσια του δημόσιου αλλά και του ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού τομέα.
Ήδη πλέον στην Ελλάδα, και με την διαρκή αρωγή της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα στα πλαίσια των διαδοχικών Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης, έχει επιτευχθεί η συρρίκνωση των μεγάλων Ψυχιατρείων, η ανάπτυξη ικανού αριθμού ψυχιατρικών τμημάτων στα Γενικά Νοσοκομεία και Κέντρων Ψυχικής Υγείας και τέλος η λειτουργία μεγάλου αριθμού Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (Οικοτροφεία, Ξενώνες, Προστατευμένα Διαμερίσματα, Κέντρα Ημέρας κ.α.) μέσα στα πλαίσια του δημόσιου και στη πλειοψηφία τους μέσα στα πλαίσια του ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού τομέα. Ήδη λειτουργούν σε όλη την Ελλάδα συνολικά άνω των 410 Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης στη κοινότητα, που στελεχώνονται από 3.628 εργαζόμενους ειδικούς ψυχικής υγείας, εκ των οποίων 1956 σε νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού τομέα.

Οι Μονάδες αυτές προσφέρουν υπηρεσίες υψηλού επιπέδου σε 3.000 ψυχικά ασθενείς (ενήλικες, εφήβους και παιδιά) που πριν ζούσαν σε ιδρυματικές συνθήκες κοινωνικά αποκλεισμένοι, έχοντας επιτύχει σε μεγάλο βαθμό την κοινωνική επανένταξη τους.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι το έργο που επιτελείται στις Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης είναι πολλαπλό:
Α. Παρέχουν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης στους ψυχικά ασθενείς - ενοίκους τους.
Β. Πραγματοποιούν δραστηριότητες αγωγής ψυχικής υγείας της ευρύτερης κοινότητας, με σκοπό την καταπολέμηση του στίγματος της ψυχικής ασθένειας και την προαγωγή της ψυχικής υγείας.
Γ. Αναπτύσσουν ερευνητικό και εκπαιδευτικό έργο, παρέχοντας εκπαίδευση σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές των επιστημών ψυχικής υγείας
Το συνολικό έργο, που συντελείται από το 1990, αποτελεί ένα ομολογουμένως ‘μέγα άθλο’ και όντως αναίρεσε αρνητικές απόψεις και διαθέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Παγκοσμίων και Ευρωπαϊκών φορέων Ψυχικής Υγείας και των πολιτών της Ευρώπης για την ποιότητα του κοινωνικού κράτους της πατρίδας μας και δέχτηκε τους επαίνους τόσο από τις εθνικές κυβερνήσεις και τα αρμόδια όργανα της E.E. όσο και από την παγκόσμια επιστημονική ψυχιατρική κοινότητα.
Σήμερα όμως οι Μονάδες αυτές αντιμετωπίζουν σημαντικό πρόβλημα χρηματοδότησης για τέταρτη φορά μέσα στα τελευταία 4 έτη και εκπέμπουν σήμα κινδύνου καθώς το υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του εξαιτίας της μη εύρεσης των αναγκαίων κονδυλίων από τον τακτικό προϋπολογισμό (για το 2008 απαιτούνται 72 εκ. Ευρώ ενώ έχουν εξασφαλιστεί μόνο 41 εκ. Ευρώ)
Αποτελέσματα όλων αυτών είναι:
 να βλάπτεται σοβαρά το θεραπευτικό και αποκαταστασιακό έργο των Μονάδων
 να μειώνεται η ποιότητα στο επίπεδο φροντίδας των ασθενών ενηλίκων, παιδιών και εφήβων, αφού δεν υπάρχουν οι αναγκαίοι πόροι για την διατήρηση ικανοποιητικών θεραπευτικών συνθηκών
 να καταπατούνται βασικά δικαιώματα για την ισότιμη παροχή υπηρεσιών υγείας και προστασίας των εξυπηρετούμενων ψυχικά ασθενών
 να γίνονται εκπτώσεις από βασικές επιστημονικές αρχές που έχει υιοθετήσει η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην χώρα μας στον τομέα της αποκατάστασης και να προσβάλλονται ευθέως τα βασικά δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων ενηλίκων, παιδιών και εφήβων
 ολόκληρες γεωγραφικές περιοχές της χώρας όπως οι Κυκλάδες, η Θράκη, η Φθιώτιδα, κ.α. να κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς ιατρική κάλυψη στον τομέα της ψυχικής υγείας, αφού αρκετές μονάδες πρωτοβάθμιας περίθαλψης (Κινητές μονάδες, Κέντρα Ημέρας) αδυνατούν να καλύψουν τις δαπάνες λειτουργίας τους
 δεκάδες εργαζόμενοι αναγκάζονται να αποχωρούν, καθόσον παραμένουν απλήρωτοι για μεγάλα χρονικά διαστήματα, χωρίς να υπάρχει δυνατότητα αντικατάστασης τους, με αποτέλεσμα το 22% με 25% των προβλεπόμενων θέσεων εργασίας να μην καλύπτεται, οδηγώντας αναλογικά σε μειωμένο προσωπικό στις βάρδιες και σε περιορισμένες δραστηριότητες
 υψηλή επικινδυνότητα για την πρόκληση βλάβης στη σωματική και ψυχική υγεία των ασθενών ενηλίκων, παιδιών και εφήβων, απότοκη των προαναφερθέντων λόγων, με περαιτέρω σοβαρές επιπτώσεις για τη Διοίκηση και τους εργαζόμενους του Φορέα.
 οι Μονάδες αναπόφευκτα να υπολειτουργούν και να αντιμετωπίζουν το σοβαρό κίνδυνο διακοπής της λειτουργίας τους, καθόσον συσσωρεύονται υπέρογκα χρέη προς το ΙΚΑ και την Εφορία, αλλά και προς ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ, τους ιδιοκτήτες των κτηρίων, όπου στεγάζονται οι Μονάδες και τους προμηθευτές με συνεπαγόμενους σοβαρούς νομικούς κινδύνους για τους επικεφαλής επαγγελματίες ψυχικής υγείας που λειτουργούν τις Μονάδες
 τα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων των Φορέων, έγκριτοι επαγγελματίες της ψυχικής υγείας να σύρονται ως κατηγορούμενοι σε Ποινικά Δικαστήρια για την μη πληρωμή των μισθών των εργαζομένων και καθυστερήσεις καταβολής των εισφορών στο ΙΚΑ, με αποτέλεσμα πέραν της ταλαιπωρίας τους να βλάπτεται αναίτια η τιμή και η υπόληψή τους, με κίνδυνο τελικά να αποσύρουν την απολύτως αναγκαία ενεργό συμβολή τους από την ψυχιατρική μεταρρύθμιση
 να αναιρούνται δεσμεύσεις που το ελληνικό κράτος έχει αναλάβει έναντι της Ε.Ε. στο πλαίσιο των συμβάσεων για το Β’ και Γ’ Κ.Π.Σ., θέτοντας σε κίνδυνο την συνέχιση της χρηματοδότησης της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης από το ΕΣΠΑ και κατ’ επέκταση την μεταρρύθμιση στον χώρο της Δημόσιας Υγείας.

Όλα τα παραπάνω διαμορφώνουν αυτονοήτως ένα μη θεραπευτικό περιβάλλον στον χώρο των Μονάδων και ακυρώνουν το θεραπευτικό έργο που οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μέλη των διεπιστημονικών ομάδων των Μονάδων πραγματοποίησαν με μεγάλη προσπάθεια.
Αυτή η κρίση στον χώρο της Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης διαμορφώνει ένα περιβάλλον οπισθοδρόμησης και απώλειας πολλών κεκτημένων στην Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση, προσβάλλει ευθέως τα δικαιώματα των ασθενών σε ισότιμη αντιμετώπιση και σε ποιότητα ζωής, αναιρεί την υποχρέωση του κοινωνικού κράτους για παροχή ποιοτικής φροντίδας στους έχοντες την ανάγκη του, μειώνει το επίπεδο του πολιτισμού μας, αφού αυτό προκύπτει και από την ποιότητα των φροντίδων προς τα μέλη της κοινωνίας μας με ιδιαίτερες ανάγκες και θέτει ένα πολιτικό ζήτημα, αφού η ψυχιατρική μεταρρύθμιση πάνω από όλα είναι πολιτική πράξη δημοκρατίας και αλληλεγγύης.
Στο πλαίσιο αυτό οι Φορείς που λειτουργούν τις παραπάνω Μονάδες έχουν ήδη προβεί μαζί με τους εργαζόμενους σε σειρά κινητοποιήσεων, επιστολών και συναντήσεων και παρά τις διαβεβαιώσεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης το πρόβλημα παραμένει και είναι σχεδόν βέβαιη η επιδείνωση του.
Το Υπουργείο αντί να επιλύει προβλήματα, εξαπολύει ανεπίτρεπτες και σοβαρότατες κατηγορίες κατά των Φορέων αλλά και γενικότερα κατά του Προγράμματος της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης. Επικαλείται διάφορους δυνητικούς τρόπους για επίλυση των προπεριγραφομένων προβλημάτων χωρίς να δίνεται σαφής απάντηση στο πως θα χρηματοδοτηθούν οι Φορείς για το έτος 2008 αλλά και δεν δίνει σαφείς απαντήσεις και μακροπρόθεσμες οριστικές λύσεις στα θεσμικά και χρηματοδοτικά προβλήματα. Δεν έχει γίνει καμία πρόταση για οριστική επίλυση θεσμικών προβλημάτων, ενώ συνεχίζονται τα προβλήματα χρηματοδότησης παρά την εξαγγελία για ειδικό ανθρωπιστικό τέλος κοινωνικής συναντίληψης 2% για την ψυχική υγεία και την πρόνοια. Από την άλλη η δέσμευση του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης για την υπαγωγή των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης στο ειδικό νοσήλιο καθυστερεί αφού τα Ασφαλιστικά Ταμεία καθυστερούν στην υπογραφή των σχετικών συμβάσεων με τους Φορείς.

Τα τέσσερα τελευταία χρόνια τα πράγματα είναι τραγικά με αποκορύφωμα το πρώτο εξάμηνο του 2008, που είναι και το χειρότερο έτος, με αποτέλεσμα:

1. Στις περισσότερες Μονάδες το προσωπικό να έχει μειωθεί κατά 22%, ενώ σε κάποιες η μείωση αγγίζει και το 45%.
2. Θεραπευτικά προγράμματα να διακόπτονται και δικαιώματα των ασθενών να βλάπτονται, αφού αποκαταστασιακές δράσεις αλλά και η ψυχαγωγία και οι διακοπές των ασθενών να είναι πλέον αδύνατο να πραγματοποιηθούν. Μεγάλος αριθμός των εξωτερικών συνεργατών (ιατροί, εργοθερεπευτές, ειδικοί παιδαγωγοί κλπ) αδυνατούν να παρέχουν υπηρεσίες λόγω των μεγάλων οφειλών προς αυτούς.
3. Σε 24 οικοτροφεία και ξενώνες έχουν κοινοποιηθεί αγωγές εξώσεων και σε άλλες 6 έχουν κοινοποιηθεί εξώδικα από τους ιδιοκτήτες των ακινήτων λόγω μη καταβολής των μισθωμάτων.
4. Εργαζόμενοι σε 12 οικοτροφεία και ξενώνες έχουν ασκήσει αγωγές κατά των Διοικήσεων των Φορέων που σε άλλες δέκα περιπτώσεις κλήθηκαν σε απολογία από την Επιθεώρηση Εργασίας.
5. Σε αρκετές Μονάδες έχει διακοπεί το τηλέφωνο και σε άλλες έχει γίνει διακανονισμός για τα συσσωρευμένα χρέη προς τη ΔΕΗ.
6. Δεκάδες προμηθευτές διέκοψαν την πίστωσή τους προς τους Φορείς με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος να μείνουν χωρίς τρόφιμα και είδη άμεσης ανάγκης οι φιλοξενούμενοι ψυχικά πάσχοντες. Πολύ μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να μείνουν χωρίς θέρμανση τον χειμώνα.
7. Η ασφάλεια ακόμα και της ζωής των ασθενών, ενηλίκων, παιδιών και εφήβων είναι επισφαλής, αφού η μείωση του προσωπικού δεν επιτρέπει να καλυφθούν επαρκώς οι βάρδιες και οι απαραίτητες συνθήκες ασφαλείας και θεραπείας.
Κατόπιν των ανωτέρω Φορείς και εργαζόμενοι πιστεύουν ότι υπάρχει μια σαφής καταπάτηση των δικαιωμάτων των εξυπηρετούμενων παιδιών, εφήβων και ενηλίκων για ποιότητα ζωής, θεραπεία, ασφάλεια, ψυχοκοινωνική αποκατάσταση και κοινωνική επανένταξη καθώς και ανεπίτρεπτες διακρίσεις μεταξύ των εξυπηρετούμενων στις δομές των δημόσιων ψυχιατρείων και των εξυπηρετούμενων στις Μονάδες των ΝΠΙΔ – Επιστημονικών μη Κερδοσκοπικών Οργανώσεων.
Θεωρώντας ότι τα παραπάνω αποτελούν ζήτημα προς διερεύνηση από τον Συνήγορο του Πολίτη, σας παρακαλούμε για την διερεύνηση των παραπάνω.
Για τις 36 ΜΚΟ μέλη του Δικτύου ΑΡΓΩΣ
Ο Πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής,

Μενέλαος Θεοδωρουλάκης