ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΚΑΘΕ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Είκοσι χρόνια από την έναρξη της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην χώρα μας, μετά την παγκόσμια κατακραυγή για τις άθλιες συνθήκες που κυριαρχούσαν στα δημόσια ψυχιατρεία, οι χρόνια ψυχικά πάσχοντες κινδυνεύουν να επιστρέψουν στα ψυχιατρεία, λόγω της αδυναμίας λειτουργίας των αποκαταστασιακών δομών, εξ αιτίας της έλλειψης χρηματοδότησης της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας από το Υπουργείο Οικονομικών αλλά και των θεσμικών προβλημάτων και της έλλειψης σταθερής πολιτικής αντίληψης για το Δημόσιο Σύστημα Ψυχικής Υγείας εξ αιτίας των θεσμικών προβλημάτων, της περικοπών και των καθυστερήσεων της χρηματοδότησης της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας από το Υπουργείο Οικονομικών αλλά και της έλλειψης σταθερής πολιτικής αντίληψης για το Δημόσιο Σύστημα Ψυχικής Υγείας.

Είκοσι χρόνια ιδιαίτερα επιτυχούς ψυχιατρικής μεταρρύθμισης που βήμα- βήμα διαμόρφωσε μια νέα αντίληψη για την ψυχική υγεία στην χώρα μας, αντιμετωπίζοντας τον ψυχικά πάσχοντα ως ισότιμο πολίτη με δικαίωμα στην αξιοπρεπή περίθαλψη απειλείται να καταρρεύσει και να ακυρωθεί τόσο σε επίπεδο θεραπείας όσο και σε επίπεδο ποιότητας ζωής.

Η έξοδος των πρώτων ψυχικά πασχόντων από το Άσυλο της Λέρου και η εγκατάσταση τους σε στεγαστικές μονάδες μέσα στην κοινότητα που ξεκίνησε το 1990 μετά από προετοιμασία πέντε χρόνων, σηματοδότησε μια νέα πολιτική δημόσιας ψυχικής υγείας η οποία επικροτήθηκε τόσο σε επιστημονικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Οι άρρωστοι εγκαταστάθηκαν σε πολυδύναμες αποκαταστασιακές μονάδες μέσα στην κοινότητα, πολλές φορές κοντά στον τόπο καταγωγής τους, σε μονάδες που παρείχαν θεραπευτικές δράσεις, αποκαταστασιακές δράσεις και ποιότητα ζωής αντίστοιχη με τους άλλους πολίτες. Σε μονάδες που στόχευαν όχι μόνο στην στέγαση και την θεραπεία αλλά και στην επανένταξη στην καθημερινή κοινωνική ζωή, στην επανασύνδεση με την οικογένεια και στον αποστιγματισμό, στην έξοδο δηλαδή από το περιθώριο και τον αποκλεισμό.

Τα ορατά και απτά αποτελέσματα συνίστανται στην ψυχοκοινωνική επανένταξη 2.695 χρόνιων ψυχωτικών σε 377 μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (που απασχολούν 3.061 εργαζομένους), στο κλείσιμο των ψυχιατρικών ασύλων της Πέτρας Ολύμπου, Χανίων και Κέρκυρας και στην δρομολόγηση του κλεισίματος άλλων 2 ψυχιατρείων (Τρίπολης, Λέρου).

ΜΟΝΑΔΕΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΕΝΟΙΚΟΙ ΚΑΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΤΟ 2005 (Περιοδικό Εμψύχωση, τεύχος 12)
ΤΥΠΟΣ ΜΟΝΑΔΑΣ	ΝΠΔΔ	ΜΚΟ/ ΝΠΙΔ	ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ	ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΝΟΙΚΩΝ	ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ
ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΑ	24	58	82	1.217	1.633
ΞΕΝΩΝΕΣ	69	18	87	854	1.157
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΜΕΝΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ	176	32	208	624	271
ΣΥΝΟΛΟ	269	108	377	2.695	3.061

Η πλειοψηφία των ατόμων έχει εγκατασταθεί σε μονάδες που λειτουργούν με ευθύνη Μη Κυβερνητικών οργανώσεων κάτι που συμβαδίζει με τις οδηγίες της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, που θέτει τις ΜΚΟ ως μέρος της Δημόσιας Ψυχικής Υγείας και που αποδεδειγμένα έχουν καλύτερη αποτελεσματικότητα τόσο στο θεραπευτικό όσο και στο κοινωνικό επίπεδο (GREEN PAPER για την Ψυχικη Υγείας της Ε.Ε.). Από 32 Μη Κυβερνητικές-μη κερδοσκοπικές Οργανώσεων και ΝΠΙΔ, που διοικούνται από καθηγητές Ψυχιατρικής και επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας, έχοντας έναν επιστημονικό και κοινωνικό χαρακτήρα.

Το συνολικό έργο, που συντελέστηκε από το 1990, (στο πλαίσιο ευρωπαϊκών αλλά και εθνικών προγραμμάτων – καν. 815/84, Ψυχαργώς Α και Β φάση, κ.α.) αποτελεί ένα ομολογουμένως ‘μέγα άθλο’ και όντως αναίρεσε αρνητικές απόψεις και διαθέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Παγκοσμίων και Ευρωπαϊκών φορέων Ψυχικής Υγείας και των πολιτών της Ευρώπης για την ποιότητα του κοινωνικού κράτους της πατρίδας μας και δέχτηκε τους επαίνους τόσο από τις εθνικές κυβερνήσεις και τα αρμόδια όργανα της E.E. όσο και από την παγκόσμια επιστημονική ψυχιατρική κοινότητα.

Οι μονάδες αυτές αντιμετωπίζουν σημαντικό πρόβλημα χρηματοδότησης, για τρίτη φορά μέσα τα τελευταία 3 έτη και εκπέμπουν σήμα κινδύνου καθώς το υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του εξαιτίας της μη εύρεσης των αναγκαίων κονδυλίων από το Υπουργείο Οικονομικών (για το 2005 και το 2006 υπολείπονται 6,2 εκ. Ευρώ και για το 2007 έχουν εξασφαλιστεί 41 εκ. Ευρώ ενώ απαιτούνται 62 εκ. Ευρώ).

Αποτελέσματα όλων αυτών είναι:

· να περιορίζεται το αποκαταστασιακό και θεραπευτικό έργο των δομών

· να μειώνεται η ποιότητα στο επίπεδο φροντίδας αφού δεν υπάρχουν οι αναγκαίοι πόροι για την προμήθεια των απαραίτητων υλικών και υπηρεσιών

· ολόκληρες γεωγραφικές περιοχές της χώρας όπως οι Κυκλάδες, η Θράκη, η Φθιώτιδα, κ.α. να κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς ιατρική κάλυψη στον τομέα της ψυχικής υγείας, αφού αρκετές μονάδες πρωτοβάθμιας περίθαλψης (Κινητές μονάδες, Κέντρα Ημέρας) αδυνατούν να καλύψουν τις δαπάνες λειτουργίας τους

· να γίνονται εκπτώσεις από βασικές επιστημονικές αρχές που έχει υιοθετήσει η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην χώρα μας στον τομέα της αποκατάστασης και να αμφισβητούνται βασικά δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων

· αρκετοί εργαζόμενοι να είναι απλήρωτοι για μήνες, με ότι αυτό συνεπάγεται στον ευαίσθητο αυτό τομέα και να δημιουργείται μια ανασφάλεια και ένταση στο περιβάλλον των δομών, με αρνητικά αποτελέσματα στην συναισθηματική ισορροπία των εργαζομένων αλλά και των ασθενών

· οι μονάδες αναπόφευκτα να υπολειτουργούν και να αντιμετωπίζουν δυσβάστακτα χρέη και πρόστιμα προς το ΙΚΑ και την Εφορία τα οποία απειλούν ακόμη και με φυλάκιση τους επικεφαλής επαγγελματίες ψυχικής υγείας που λειτουργούν αυτές τις μονάδες

· να απειλούνται με κλείσιμο οι ίδιες οι μονάδες αφού ήδη έχουν συσσωρευτεί χρέη προς την ΔΕΗ, τον ΟΤΕ, την ΕΥΔΑΠ, τους ιδιοκτήτες των κτηρίων, τους προμηθευτές

· να αναιρούνται δεσμεύσεις που το ίδιο το ελληνικό κράτος έχει λάβει απέναντι στην Ε.Ε. στο πλαίσιο των συμβάσεων για το Β και Γ Κ.Π.Σ., θέτοντας σε κίνδυνο την συνέχιση της χρηματοδότησης του Ε.Π. «Υγεία και Πρόνοια 2000-2006» και κατ’ επέκταση την μεταρρύθμιση στον χώρο της Δημόσιας Υγείας.

· Τα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων των Φορέων, εκπρόσωποί μας-έγκριτοι επαγγελματίες της ψυχικής υγείας σύρονται ως κατηγορούμενοι στα ποινικά Δικαστήρια για καθυστερήσεις στην πληρωμή των μισθών των εργαζομένων και καθυστερήσεις των εισφορών στο ΙΚΑ, με αποτέλεσμα πέραν της ταλαιπωρίας τους να βλάπτεται αναίτια η τιμή και η υπόληψή τους, με κίνδυνο τελικά να αποσύρουν την απολύτως αναγκαία ενεργό συμβολή τους από την ψυχιατρική μεταρρύθμιση

Όλες αυτές οι δυσλειτουργίες διαμορφώνουν ένα κάθε άλλο παρά θεραπευτικό περιβάλλον στον χώρο των δομών και ακυρώνουν θεραπευτικό έργο και προσπάθειες που οι θεραπευτές και οι άλλοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας διαμόρφωσαν με πολύ κόπο και αγωνία.

Αυτή η παρατεταμένη οικονομική κρίση στον χώρο της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης διαμορφώνει ένα περιβάλλον οπισθοδρόμησης και απώλειας πολλών κεκτημένων στην ψυχιατρική μεταρρύθμιση, θέτει σε αμφισβήτηση το δικαίωμα των ασθενών σε ισότιμη αντιμετώπιση και σε ποιότητα ζωής, αναιρεί την υποχρέωση του κοινωνικού κράτους για παροχή ποιοτικής φροντίδας στους έχοντες την ανάγκη του, μειώνει το επίπεδο του πολιτισμού μας και της ανθρωπιάς μας αφού αυτό προκύπτει και από την ποιότητα των φροντίδων προς τα ανήμπορα μέλη της κοινωνίας μας και θέτει ένα πολιτικό ζήτημα, αφού η ψυχιατρική μεταρρύθμιση πάνω από όλα είναι πολιτική πράξη δημοκρατίας και αλληλεγγύης.

Στο πλαίσιο αυτό οι φορείς που υλοποιούν τις παραπάνω μονάδες έχουν ήδη προβεί μαζί με τους εργαζόμενους σε σειρά κινητοποιήσεων, επιστολών και συναντήσεων και παρά τις διαβεβαιώσεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης το πρόβλημα παραμένει και είναι σχεδόν βέβαιη η επιδείνωση του.

Το Υπουργείο αντί να επιλύει προβλήματα, εξαπολύει ανεπίτρεπτες και σοβαρότατες κατηγορίες (με αποκορύφωμα το άρθρο σας στην Καθημερινή 18.2.07 και την ομιλία του κ. Κωνσταντόπουλου στην Βουλή στις 12-3-07 Τις δηλώσεις του κ. Κωνσταντόπουλου στον τηλεοπτικό σταθμό ΜΕGΑ (19/3/2007)) κατά των φορέων αλλά και γενικότερα κατά του προγράμματος Ψυχαργώς. Επικαλείστε διάφορους δυνητικούς τρόπους για επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε χωρίς να δίνετε καμία άμεση και επίσημη απάντηση στο πως θα χρηματοδοτηθούν οι φορείς μας για το 2007 αλλά και δεν δίνει σαφείς απαντήσεις και μακροπρόθεσμες λύσεις στα θεσμικά, διαχειριστικά και χρηματοδοτικά προβλήματα. Δεν έχει γίνει καμία πρόταση για οριστική επίλυση θεσμικών προβλημάτων, ενώ συνεχίζονται τα προβλήματα χρηματοδότησης παρά την εξαγγελία για ειδικό ανθρωπιστικό τέλος κοινωνικής συναντίληψης 2% για την ψυχική υγεία και την πρόνοια που είναι άγνωστο σε ποιο βαθμό θα διατεθεί για την Ψυχική Υγεία.

Αυτό που φοβίζει περισσότερο είναι η επίκληση του ότι οι φορείς πρέπει να αναζητήσουν και ιδιωτικούς πόρους γιατί δεν μπορούν να είναι οι Μονάδες 100% χρηματοδοτούμενες, ξεχνώντας το ότι οι μονάδες αυτές υλοποιούν την εθνική πολιτική για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση μέσω του Προγράμματος Ψυχαργώς, σύμφωνα με τις σχετικές υπουργικές αποφάσεις, την δέσμευση της χώρας στην Ε.Ε. και τον νόμο 2716 του 1999. Παράλληλα δε σχεδιάζεται η δημιουργία και νέων μονάδων με την χρηματοδότηση του Δ’ ΚΠΣ, η οποία σαφώς και είναι αναγκαία αλλά με αβέβαιο μέλλον, όπως και όλες οι μονάδες μας

Στο πλαίσιο αυτό φορείς και εργαζόμενοι ρωτούν την ελληνική κυβέρνηση:

A. Σε ποια δεδομένα στηρίζει τις κατηγορίες για αναποτελεσματικότητα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και των μονάδων μας;

Β. Γιατί αυτοαναιρείται εξαπολύοντας τέτοιες κατηγορίες την στιγμή που σχεδόν όλες οι μονάδες έχουν πιστοποιηθεί για την καλή εκτέλεση των δράσεων του (λειτουργικά και διαχειριστικά) από την Ειδική υπηρεσία διαχείρισης του Ε.Π. «Υγεία και Πρόνοια» αλλά και από ελέγχους της Υπηρεσίας Δημοσιονομικού Ελέγχου.

Γ. Γιατί κατηγορεί τις δομές μας και τις υπηρεσίες μας για ακριβές και την ίδια στιγμή προκηρύσσει νέες με τους ίδιους προϋπολογισμούς και τις ίδιες υπηρεσίες; Βάσει ποιων μελετών οικονομικής αξιολόγησης κατηγορεί ως «ακριβές» τις δομές; Πως αξιολογεί τη σημασία και κοστολογεί τις δράσεις ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, κοινωνικής επανένταξης, πρόληψης των υποτροπών, υποστήριξης της οικογένειας από την επιβάρυνση της φροντίδας του ψυχικά ασθενή;

Δ. Γιατί ενώ κατηγορεί για αποτυχία τον σχεδιασμό της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, τον υιοθετεί πλήρως και τον συνεχίζει στα πλαίσια του Δ’ ΚΠΣ; Ποιες είναι οι προτάσεις της ηγεσίας του Υπουργείου για την ανατροπή αυτού του σχεδιασμού; Χορηγίες από ιδιωτικές επιχειρήσεις για να καλυφθούν έξοδα μισθοδοσίας και πάγιες δαπάνες δομών δημόσιας ψυχικής υγείας;

Ε. Γιατί κατηγορεί τις μονάδες μας ότι λειτουργούν παράτυπα και χωρίς άδεια λειτουργίας την στιγμή που όλες οι μονάδες έχουν καταθέσει αιτήσεις για άδειες λειτουργίας πριν δύο χρόνια και το Υπουργείο έχει υπογράψει μόνο τέσσερις;

ΣΤ. Γιατί ενώ λέει ότι θέλει τον διάλογο με τις ΜΚΟ, δεν θέλει επίσημο διάλογο και συγκεκριμένη ατζέντα και χρονοδιάγραμμα;

Ζ. Γιατί ενώ ο Υπουργός και ο Υφυπουργός διαβεβαιώνουν προς πάσα κατεύθυνση ότι στηρίζουν την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση, οδηγούν σε κλείσιμο τις 108 στεγαστικές μας μονάδες και τις 40 μονάδες παροχής πρωτοβάθμιων υπηρεσιών ψυχικής υγείας και έχουν στην αβεβαιότητα 2.000 εργαζόμενους και πάνω από 6000 επωφελούμενους των μονάδων μας;

Και απαιτούν:

Α. Την απρόσκοπτη συνέχιση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας με την καλύτερη δυνατή διασφάλιση των δικαιωμάτων των ωφελουμένων και των εργαζομένων των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας, καθώς και τη γενικότερη ολοκλήρωση του σχεδίου απόασυλοποίησης.

Το Υπουργείο να πάψει να συκοφαντεί τα ΝΠΙΔ, ενώ προτείνει ανέφικτα σχέδια επίλυσης των προβλημάτων

Β. Άμεση επίλυση των θεσμικών – επιστημονικών – διαχειριστικών προβλημάτων των Μονάδων με την εξασφάλιση έναρξης επίσημου διαλόγου μεταξύ ΥΥΚΑ και των φορέων μας με δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα.

Γ. Την άμεση, επίσημη και έγγραφη δέσμευση του ΥΥΚΑ σχετικά με την εξασφάλιση των πόρων για την εύρυθμη και ποιοτική λειτουργία των Μονάδων μας για τα επόμενα χρόνια, την εξασφάλιση του 100% των πόρων για το 2007 και την τακτοποίηση των οφειλών για το 2005-2006 (δαπάνες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί και δεν έχουν καλυφθεί από το ΥΥΚΑ) καθώς και άμεση καταβολή τους

Δ. Άμεση εφαρμογή συστήματος αξιολόγησης με ποιοτικά και διαχειριστικά κριτήρια του επιστημονικού και κοινωνικού έργου των φορέων για τις Μονάδες μας αλλά και διαχειριστικό έλεγχο ώστε να πάψουν οι ανυπόστατες και ατεκμηρίωτες κατηγορίες περί κακοδιαχείρισης και αναποτελεσματικότητάς τους.

Σας παρακαλούμε για την ενεργοποίηση σας και την υποστήριξη της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και του έργου μας και σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων για κάθε δυνατή βοήθεια.

Οι 36 ΜΚΟ μέλη του Δικτύου ΑΡΓΩΣ

Τα Σωματεία Εργαζομένων στις Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης